Voorproefje: ontdek de weelderige binnentuin van Baggerbeest

Waar nu nog twee driehoeken met aarde en zand liggen, ontspruit straks de weelderige binnentuin van de culturele broedplaats Baggerbeest, waar het Sluislab ook is gevestigd. De plannen zijn uitgetekend, de planten worden besteld, en met een beetje geluk is het eerste groen te bewonderen in de zomer. Als we het kunstenaarscollectief en initiatiefnemer Pleasure Ground mogen geloven is één ding zeker: het wordt geen tuin om alleen vanaf een afstandje te bewonderen, maar een plek voor onderzoek, experiment en gemeenschap.

Het initiatief voor de tuin ontstond ‘bottom-up’ vertelt Marijke Eckhardt van Urban Resort, de drijvende kracht achter Baggerbeest en de kunstenaarsstudio’s. ‘Huurders zagen de driehoeken met zand en aarde en vroegen: kunnen wij daar niet iets leuks mee?’ Ze betrok het kunstenaarscollectief Pleasure Ground, dat eerder onder de naam ‘The Garden Department’ de gezamenlijke binnentuin van de Rietveld Academie en het Sandberg Instituut ontwikkelde én daar een duurzaamheidsprijs mee won.

Een gezamenlijke tuin

Marijke: ‘In een nieuwe buurt heb je als bewoner een plek nodig om je identiteit te vormen en verbindingen aan te gaan. We wilden het vanaf het begin een plek voor de community maken, en die creëer je niet door een tuinder een opdracht te geven. Het staat of valt met enthousiastelingen die het concept willen omarmen. Daarom hebben we kunstenaarscollectief Pleasure Ground betrokken, zij zijn kartrekkers én hadden al ervaring met de opbouw van een gezamenlijke tuin.’

‘We vonden het een interessante uitdaging, een tuin maken die over zo’n 10 jaar wordt gesloopt volgens het stadsbestemmingsplan. Samen met het feit dat het eiland door mensen gemaakt is, onze buren die het eiland moeten verlaten, en de toekomstplannen, maken dat deze plek een interessant spanningsveld vormt’, vertelt het collectief Pleasure Ground, bestaande uit kunstenaars Lente Oosterhuis, Amalie Ebsen Ourø Jensen en Lorenzo Garcia Andrade. ‘We zien de tuin en het programma eromheen als een kunstproject, waar we bewustwording willen creëren voor dit spanningsveld en niet alleen een mooie tuin willen maken.’

De tuin wordt geen kopie van de plek die het collectief eerder met andere kunstenaars op de Rietveld ontwikkelde. ‘Bij elk stuk land kijk je naar de omstandigheden. Het eiland is door mensen gebouwd, door te baggeren en daarop een grote zandlaag te storten. In de jaren ’70 stond hier een rioolwaterzuiveringsinstallatie. We laten ons inspireren door de context: waar komt het zand vandaan? We bouwen de tuin volgens de principes van permacultuur: zorg voor de aarde, zorg voor de mens en eerlijk delen. Die combineren we met creatieve, artistieke en designpraktijken.’

Leven in en mét de ruimte

De kunstenaars begonnen hun onderzoek naar de ontwikkeling van de tuin door fysiek op de nu nog lege plekken te gaan staan. ‘Het voelde voor ons heel belangrijk om er eerst lichamelijk aanwezig te zijn, en te beginnen met observeren. We keken naar de stand van de zon, de windrichtingen. Wie komen en gaan, wat gebeurt er hier allemaal?’ 

In een werksessie met kunstenaars, het Sluislab, de andere organisaties én (toekomstige) bewoners werd het idee vanaf het begin in samenspraak ontwikkeld. Pleasure Ground: ‘We vroegen bewoners en kunstenaars naar hun dromen én zorgen. Een belangrijke vraag was vooral: wat heb je nodig, maar ook: wat heb je terug te geven – kun je een workshop geven, maak je een kunstwerk of performance? Het ging niet alleen om de vraag: hoe wil je dat de tuin eruitziet, maar ook: hoe leven we samen in en mét de ruimte?’

De eerste schetsen zijn inmiddels gemaakt. Er komt een pluktuin met fruit en kruiden om mee te koken en thee van te trekken, een bloemenveld, en plantensoorten waarvan kunstenaars en organisaties het pigment kunnen gebruiken om mee te verven of textiel mee te kleuren. Ook is er ruimte voor twee grote open plekken, waarbij bezoekers omringd worden door natuur. Voor de wandelaars groeien er in het schaduwrijke gedeelte van de tuin straks inheemse grassen, ideaal om even tot rust te komen. En om de grondkwaliteit en biodiversiteit te verbeteren plant het collectief soorten om insecten en vogels aan te trekken. 

Een wekelijkse ontmoetingsplek

‘We bewegen mee met de seizoenen. Nu zitten we midden in het bestelproces, maar we gaan in het voorjaar gezamenlijk de eerste planten in de grond zetten. Dat gaan we doen in wekelijkse of maandelijkse tuindagen. We beginnen met kruiden plukken, drinken daar een kopje thee van, en daarna kijken we wat er gedaan moet worden: moet er geplant worden? Bijgesnoeid? Composteren? We willen dat mensen zelf hun weg leren vinden in de tuin, dat we onze ideeën delen, en dat er een gezamenlijke kennisbron ontstaat. Dat bewoners, studenten en kunstenaars voelen dat het hun tuin is, en zelf iets terug kunnen geven, of dat nu zorg is of iets creatiefs.’

De activiteiten zijn nog volop in ontwikkeling. Vanuit de kunstenaars, maar ook vanuit het Sluislab. Zo kunnen studenten van Inholland hier straks workshops organiseren, of mee helpen tuinieren. De eerste start wordt nu gemaakt: ‘We beginnen met het uitdelen van zaden, zodat iedereen kan helpen met het ontkiemen vanuit je eigen studio of huis. Wij zien onszelf niet als de beheerders van de tuin. We willen graag voor het land zorgen, maar het is een openbare ruimte die door iedereen gebruikt kan worden.’

Woon je in de Sluisbuurt, ben je kunstenaar, of wil je graag samenwerken? Stuur een mailtje naar pleasuregroundisagarden@gmail.com.